Steinbuch

De stemwijzer bracht voor mij geen schokkende nieuwe inzichten. Ik ben me gisteren echter wel rotgeschrokken van de gepubliceerde berekeningen van het Centraal Planbureau ‘Keuzes in Kaart 2025-2028’, nadat deze door de Universiteiten van Nederland waren becommentarieerd voor wat betreft de effecten op het hoger onderwijs. Overigens hebben VVD, CDA, PvdA/GL, D66, CU, SGP, JA21 en Volt hun verkiezingsprogramma’s wel laten doorrekenen, de overige politieke partijen niet. 

Analyse

Gebaseerd op de nadere analyse van Universiteiten van Nederland geef ik hierbij een samenvatting en wat extra duiding, en ook mijn mening.

– Bijna alle partijen willen het Nationaal Groeifonds stopzetten en die middelen voor andere doeleinden inzetten. Sommige partijen willen een significant deel van de (resterende) 1,7 mld wel op een andere wijze inzetten voor innovatie. Onder deze ombuiging vallen mogelijk ook de reeds gereserveerde middelen voor het Deltaplan Valorisatie (commentaar: keibelangrijk die impact en valorisatie!!!!), Biotech Booster, Aanpak Lerarentekort. De reeds gestarte groeifonds programma’s vallen niet onder deze ombuiging.

Commentaar: ik vind dit dieptriest, investeren in de toekomst langs de as van de grote uitdagingen, en de kennisinstelling en het bedrijfsleven helpen verdienvermogen te realiseren vergt een echte lange termijn visie. Het verkwanselen daarvan getuigt van het volledig ontbreken van een strategie op lange termijn. Zien ook de commentaren van Peter Wennink “het groeifonds als politieke graaipot” en Rianne Letscher: “gegraai in het Groeifonds tast betrouwbaarheid overheid aan“. Dat was al zo om de benzineprijzen laag te houden en wordt nu nog eens versterkt.

– VVD en CDA willen het volledige Fonds voor onderzoek en wetenschap van 500 mln weer afschaffen. Commentaar: het is bekend dat elke euro in onderwijs en onderzoek zichzelf meerdere malen terugverdiend, dus ook zeer korte termijn en zwalkend overheidsbeleid.

– VVD, CDA, SGP en CU denken te kunnen bezuinigen op het hoger onderwijs door Nederlands als voertaal in de bachelor in te voeren, al dan niet met een uitzondering voor technische opleidingen. VVD denkt hiermee twee maal 400 mln te kunnen bezuinigen, CDA en SGP buigen 400 mln om, en CU 200 mln. De schatting is dat er dan van de 61.000 EER (dit zijn de landen uit de Europese Economische Ruimte) studenten die nu aan Nederlandse universiteiten studeren er nog maar 16.000 over moeten blijven om een bezuiniging van 400 mln te realiseren. Studenten van buiten de EER betalen zelf een fors bedrag om hier te mogen studeren (bachelor tussen 8000 en 10.000 per jaar, master tussen 15.000 en 20.000 per jaar).

Commentaar: als je naar de demografische ontwikkelingen kijkt lopen wij als Nederland recht op een blinde muur af: we gaan vanwege de vergrijzing een totale ontwrichting tegemoet zien van de samenleving door een enorm tekort aan arbeidskrachten. We zullen enorm ons best moeten doen om zoveel als mogelijk woningen te bouwen, en alle arbeidsmigranten welkom te heten, alle asielzoekers bij te scholen, en te laten integreren. Geen tijd te verliezen!! Dus geen caps, geen blokkades, wel goed beleid zodat iedereen die hier komt studeren ook wil blijven!

– VVD wil volledig op de sectorplanmiddelen van 200mln bezuinigen.

Commentaar: heel erg jammer en fout: ik zie in de praktijk van elke dag bij mijn universiteit en ook bij anderen dat de sectorplannen enorm helpen om nieuwe onderzoekers aan te trekken, ons als universitaire gemeenschap meer te richten op de grote maatschappelijke uitdagingen (impact) en ook de gender balans beter te maken; veel van de sectorplangelden zetten wij als TU/Eindhoven juist in om meer vrouwelijke talent te benoemen.

– D66 laat de investeringen van het huidige kabinet overeind en verandert niets aan de middelen voor de universiteiten.

Belangrijkste punten per partij

VVD

• VVD schrapt fonds voor Onderzoek en Wetenschap 500M
• VVD schrapt sectorplannen wetenschappelijk onderwijs en onderzoek 200M
• VVD bespaart op lumpsum door het aantal internationale studenten af te laten nemen. Dat doen ze door Nederlands als taal in BA verplichten, met uitzondering voor technische universiteiten en een bestuurlijk akkoord met HO-instellingen te sluiten. (2x 400M besparing)
• VVD schrapt Nationaal Groeifonds: 1,7 miljard

D66

• D66 steekt een hoop geld in verhogen basisbeurs 700M, 0% rente voor ‘pechgeneratie’ 500M en verlagen collegegeld zorg, onderwijs, techniek 300M.
• Ze blijven van de andere potjes af.

GL/PvdA

• Maximeren rente studieleningen 900M, 600M verhogen basisbeurs.
• Verhoogt lumpsum HO met 200M
• Salarissen van po t/m ho verhogen: 200M
• GroenLinks-PvdA hevelt 400M over van de tweede geldstroom (NWO) naar de eerste geldstroom (de lumpsum) voor hogeronderwijsinstellingen, met het oog op meer fundamenteel onderzoek. Per saldo heeft deze maatregel geen budgettair effect.
• GroenLinks-PvdA intensiveert 1,0 mld euro in het innovatiefonds^[1]. Dit is een intensivering van 0,7 mld euro in overdrachten aan bedrijven.
• Groeifonds gaat eraan: 1,7 miljard.

CDA

• Het CDA intensiveert in het creëren van een specifieke uitkering via het provinciefonds voor economische ontwikkeling in de regio. Vanwege de administratieve lasten die met een specifieke uitkering gepaard gaan, is er sprake van een beperkt efficiëntieverlies bij openbaar bestuur. +200M
• Groeifonds ombuiging: 1,7 miljard
• Fonds onderzoek en wetenschap volledig eruit: 500M 
• Nederlands verplicht in Bachelor: 400M besparen
• Verlaagt lumpsum, hogere vaste voeten, 200M bezuinigen.

CU

• De ChristenUnie verplicht bacheloropleidingen tot het lesgeven in de Nederlandse taal, met uitzonderingsmogelijkheden voor alle universiteiten en met name voor technische universiteiten. Hierdoor neemt het aantal internationale studenten af. Dit is een ombuiging van 0,2 mld euro
• De ChristenUnie buigt het resterende budget uit het groeifonds volledig om. Dit is een ombuiging van 1,7 mld euro op overdrachten aan bedrijven.
• De ChristenUnie buigt het resterende budget uit het groeifonds volledig om. Dit is een ombuiging van 0,9 mld euro op openbaar bestuur.
• De ChristenUnie kort generiek op subsidies. Dit is een ombuiging van 0,1 mld euro op onderwijs.
• Afschaffen 30%-regeling, ETK-regeling en buitenlandse partiële belastingplicht (CU_158). Dit is een lastenverzwaring voor gezinnen van 0,9 mld euro.

Volt

• Volt komt de pechgeneratie tegemoet met 6 miljard en verhoogt de basisbeurs voor uitwonende studenten naar 464 euro pm (+0.7 miljard). Dat gaat ten koste van de thuiswonende basisbeurs (afgeschaft: -0,6 ). Ook renteplafond studieleningen op 2,5%.
• Leerbudget voor om en bijscholing naar zorg, onderwijs, ict, techniek 0,4 miljard
• Volt intensiveert 2,3 mld euro voor het stimuleren van onderzoek en ontwikkeling. Hiervan komt 1,9 mld euro terecht bij onderwijs. Hiervan komt 0,4 mld euro terecht bij bedrijven.

Ja21

• JA21 verhoogt de lumpsum van het hoger onderwijs met als doel meer onderzoek- en collegetijd. Dit is een taakstellende intensivering van 1,0 mld euro. 
• JA21 heeft de intentie om bestuurlijke akkoorden af te sluiten met bonden, scholen en werknemers in de onderwijssector. Het beoogde doel is om de lonen in het primair, voortgezet en hoger onderwijs te verhogen. Dit is een taakstellende intensivering van 0,5 mld euro.
• JA21 buigt het resterende budget uit het groeifonds volledig om. Dit is een ombuiging van 1,7 mld euro op overdrachten aan bedrijven.
• JA21 buigt het resterende budget uit het groeifonds volledig om. Dit is een ombuiging van 0,9 mld euro op openbaar bestuur.

SGP

• Verplichten Nederlandse taal in bacheloropleidingen. Hierdoor neemt het aantal internationale studenten af. Dit is een ombuiging van 0,4 mld euro. 
• De SGP buigt 1,5 mld euro om op het groeifonds. Dit is een ombuiging van 0,5 mld euro op openbaar bestuur
• De SGP verhoogt met 0,3 mld euro de aanvullende beurs. Verhoogt de lumpsum voor het mbo met 0,3 mld euro en steekt 0,2 m extra in omscholing zware beroepen en bezuinigt 0,2 mld euro op het onderwijsachterstandenbeleid. Basisbeurs voor studenten met ouders met een inkomen vanaf 100.000 euro wordt afgebouwd. (0,2 mld euro)

---

^[1] Uit het PvdA/GL verkiezingsprogramma: De verschillende onderzoeks- en innovatiefondsen brengen we onder bij één instantie, bijvoorbeeld de Nationale Investeringsbank (zie uitgebreider voorstel bij ‘Een toekomstbestendige financiële sector’).).